Rijdende kunst: Aziatische meesterwerken met een laadcapaciteit van meer dan 3,5 ton
Aan het begin van het nieuwe jaar is het tijd voor carnaval. En carnaval betekent lichtjes, kleuren en ongeremd plezier. Wist je dat er plekken in deze wereld zijn waar deze kenmerken ook vrachtwagens typeren? In Azië heeft zich zelfs een hele straatcultuur ontwikkeld rondom het versieren van vrachtwagens met opvallende afbeeldingen en kleurrijke verlichting. Deze vrachtwagens worden gezien als ware kunstwerken. Echter, staan ze niet tentoongesteld in galerieën, maar blijven ze hun vracht vervoeren van punt A naar punt B.
Japan: Dekotora
Verzamelaars van miniatuur auto’s (of ouders van kinderen die met gietijzeren auto’s spelen) zijn waarschijnlijk bekend met het merk Hot Wheels. De uitgebreide catalogus van dit speelgoedmerk omvat zowel replica’s van echte auto’s als fictieve modellen. Een daarvan is de Raijin Express –een vrachtwagen met een zeer opvallend silhouet, druipend van (plastic) chroom en versierd met kanji-tekens. Hoewel de vrachtwagen zelf geen echt model is, is het algemene concept erachter wel heel reëel. Maar laten we beginnen bij het begin.
We blikken terug in de tijd. Het is 1975, de Japanse filmstudio Toei lanceert het eerste deel van een serie van tien films over de avonturen van “Torraku Yako”, beter bekend als “Jongens in Vrachtwagens”. Bunta Sugawara en Kinya Aikawa vervullen de rollen van de vrachtwagen eigenaren, en maken daarbij gebruik van opvallende, kleurrijke decoraties en verlichting. Deze komedies over de liefdesavonturen van twee ‘Torraku Yako’werden al snel een hit op de Japanse markt, en de voertuigen van de hoofdpersonen kregen veel aandacht in de echte wereld. Zo ontstond ook de dekotoratrend, die tot op de dag van vandaag voortduurt.
De term “dekotora”(デコトラ) is afgeleid van de Japanse woorden “dekoreshon torakku”(デコレション トラック), wat zich vertaalt naar “versierde vrachtwagen”. In het begin waren het vooral vistransportwagens in het noordoosten van Japan die als dekotora’s werden beschouwd. Maar in de loop der jaren is het versieren van vrachtwagens steeds populairder geworden door het hele land heen;er werd steeds meer gebruik gemaakt van kleurrijke schilderijen, zilveren en gouden elementen, neonlichten en zelfs LED-verlichting. Afhankelijk van de locatie kunnen we het hebben over dekotoras in Kanto-stijl (de eilandregio Honshu en het grootstedelijk gebied Tokio) of Kansai-stijl (het centrale Honshu-gebied met Kyoto en Osaka). Modellen die versierd werden in een retrostijl werden ook erg populair. Vrachtwagen eigenaren kiezen er regelmatig voor om hun vrachtwagens te versieren naar aanleiding van de personages uit manga en anime, vooral uit de serie “Mobile Suit Gundam”. Dekotora’s zijn meestal bakwagens van de populairste merken op de Japanse markt: Hino, Mitsubishi Fuso en Isuzu. Deze werden gezien als ware kunstwerken op wielen en zeer uniek, want geen enkele dekotora is hetzelfde. Ze laten ook zien dat het samenspel tussen bedrijfsvoertuigen en de betovering van het witte doek kan leiden tot een opkomende straatcultuur die nog steeds volop in bloei is.
India en Pakistan: Jingle trucks
De naam jingle trucks werd bedacht door Amerikaanse soldaten die tijdens de oorlog van 2001-2021 in Afghanistan gestationeerd waren. Ze bedachten deze naam toen ze voor het eerst kleurrijk versierde vrachtwagens zagen rijden op de routes tussen Pakistan en Afghanistan. Natuurlijk is de traditie van het versieren van vrachtwagens met uitgesproken bloemmotieven en kalligrafische inscripties door chauffeurs uit India en Pakistan veel ouder.
Maar waarom eigenlijk de term jingle trucks? Waarschijnlijk vanwege het rinkelende geluid dat deze trucks maken tijdens het rijden, dankzij alle bellen en kettingen die aan de bumpers en cabines zijn bevestigd.
Wat voor kunstwerken zetten chauffeurs op hun jingle trucks? Vaak schilderijen die hen herinneren aan hun geboortestad of belangrijke gebeurtenissen in de geschiedenis van India en Pakistan, maar ook fragmenten van gedichten, liederen of religieuze teksten. Sommige kunstenaars die versieringen maken voor jingle trucks worden echt beroemd onder Indiase en Pakistaanse chauffeurs, en de waarde van de versieringen en decoratieve onderdelen kan zelfs meerdere malen hoger worden dan de waarde van het voertuig zelf, vooral als het gaat om tientallen jaren oude trucks van merken zoals Tata, Mahindra of Ashok Leyland.
Filippijnen: Jeepney
Nu maken we een overstap van het transport van goederen naar het transport van mensen, maar bij het beschrijven van deze wonderbaarlijk kleurrijke commerciële voertuigen uit Azië kunnen we de Filippijnen en een van de welbekende symbolen van dit land –de Jeepney –niet overslaan.
Het woord “jeepney”is een combinatie van de woorden “jitney”, wat verwijst naar een lokale taxi waarin meer passagiers tegelijk kunnen reizen, en “jeep”, een Amerikaans militair terreinvoertuig. Jitneys waren een populaire vorm van openbaar vervoer in Manilla en andere Filippijnse steden in de tijd dat de Filippijnen nog een Amerikaanse kolonie waren. Na de Tweede Wereldoorlog, in de al onafhankelijke Filippijnen, werden militaire jeeps uit de overschotten van het Amerikaanse leger steeds populairder. Al snel werden ze omgebouwd tot jitneys. Niet alleen werden de carrosserieën verlengd om zo meer passagiers te kunnen vervoeren, maar ze werden ook in felle kleuren geschilderd en versierd met schilderingen. In de loop der jaren dienden niet alleen originele Jeeps van Amerikaanse makelij als jeepneys, maar ook de gelicentieerde versies uit Japan (Mitsubishi Jeep) of India (Mahindra). Uiteindelijk werden ze vervangen door modernere Japanse terreinwagens zoals de Nissan Patrol, maar ook door pick-up trucks. Tot op de dag van vandaag werken meer dan een half miljoen mensen als jeepneychauffeur op de Filippijnen. Hoewel de jeepney nu symbool staat voor de Filippijnen, staat het voortbestaan ervan mogelijk onder druk door de opkomst van moderne openbaarvervoersnetwerken in de grootste steden van het land en de steeds strengere eisen op het gebied van veiligheid en CO2-uitstoot.